در شب تاسوعا یعنی شامگاه هشتم محرم، ریش سفیدها و بزرگان و روحانی روستای «اراضی» که میزبانان روز تاسوعا هستند، به روستای «باغ‌ملک» می‌آیند، عزاداری می‌کنند و یکی از آن‌ها به نیابت از مردم اراضی، مردم باغ‌ملک را دعوت می‌کند تا با دسته عزا به روستای اراضی بیایند و میهمان آن‌ها باشند. این مراسم در شامگاه تاسوعا، در روستای اراضی برگزار می‌شود.

صبح تاسوعا و عاشورا بعد از طلوع آفتاب قبل از اینکه دسته به راه بیفتد، روستاییان نخل‌گردانی می‌کنند، تا همه باخبر بشوند امروز روز عزاداری است و قرار است بنابر قبول دعوت روستای همسایه، به آن‌جا رفته و عزاداری کنند.

بعد از نخل‌گردانی، چند ساعتی مانده به اذان ظهر، همه در میدان روستا جمع می‌شوند، دسته عزاداری تشکیل شده و عزم حرکت می‌کنند به روستای مجاور. روز تاسوعا اهالی باغ‌ملک به اراضی می‌روند. مردم روستای اراضی هم که از قبل تدارک دیده‌اند برای میزبانی از روستای باغ‌ملک، همراه با عَلَم و کتل و نخل منتظر هستند. آن‌ها گوسفندهایی هم برای قربانی جلو دسته عزاداری روستای میهمان با خود ‌آورده‌اند. سرانجام دسته‌های عزاداری در محل دیدار به هم می‌رسند و عزاداری مشترک دو روستا آغاز می‌شود.

روستای میهمان شروع کننده شعرخوانی است. شعرخوانی معمولاً با این بیت‌ها آغاز می‌شود:

اول کار است، بسم الله الرحمن الرحیم

روز دیدار است بسم الله الرحمن الرحیم

در پایان شعرخوانی هم این بیت خوانده می‌شود:

حمد لله ذوالجلال کبیر

سامع و لم یزل، سمیع و بصیر

حاضران را گنه تو بخشایی

از دم صاحب الزمان تکبیر

که خدا گفته بر همه آیات

به میم اول نام محمدی صلوات...

حالا نوبت روستای میزبان است که یکی از خوش‌صداهای روستا به میدان بیاید و شعرخوانی کند. شعرخوانی او با سلام و علیک و اعلام آمادگی برای میزبانی از دسته عزاداری میهمان همراه است، در ادامه شعرخوان روستای میهمان رخصت می‌طلبد و می‌گوید:

ز عارفان نکونام خوش لقا رخصت

طلب کنیم ز هریک جدا جدا رخصت

و روستای میزبان هم با اشعاری عزاداران میهمان خود را دعوت به عزاداری و اطعام در روستای خودشان می‌کنند.

حالا دسته‌های عزاداری به راه افتاده وارد روستای میزبان می‌شوند.

شهدای روستا هم جایگاه ویژه‌ای دارند. وقتی میهمان و میزبان به یکدیگر می‌رسند ابتدا برای قرائت فاتحه و تجدید میثاق با شهدا به گلستان شهدا رفته، سپس به امامزاده روستا می‌روند و پس از زیارت، وارد حسینیه شده و عزاداری به صورت زنجیرزنی و سینه‌زنی ادامه می‌یابد.

هر خانه به اندازه وسع خود غذایی آماده می‌کند

در تمام طول مراسم، داخل خانه‌ها پخت و پز غذا در حال انجام است. بسیاری از مردم، در طول سال برای این مراسم پولی پس‌انداز می‌کنند تا بتوانند میزبانی شایسته برای عزاداران امام حسین(ع) باشند، چه عزادارانی که از روستای همجوار می‌آیند، چه آن‌هایی که از شهرها و استان‌های اطراف، خودشان را به این مراسم می‌رسانند.

هر خانه به اندازه وسع خود غذایی آماده می‌کند. بعضی‌ها هم وجوهی به هیئت محل کمک می‌کنند. بعضی خانه‌ها هم که وسع بیشتری دارند، غذای چند صد نفر را طبخ می‌کنند.

مردم هم داخل خانه، هم در حسینیه و هم در معابر از عزاداران پذیرایی می‌کنند. در تاسوعا و عاشورا، همه روستای اراضی و باغ‌ملک، یک خیابان بزرگ غذاست.

پذیرایی داخل حسینیه هم مانند دیگر بخش‌های این مراسم قوانینی دارد. حسینیه چهارگوشه است، در هر گوشه غرفه‌هایی است و هر غرفه به یک طایفه تعلق دارد؛ مثلاً طایفه حاج مطلب، حاج حسین عبدالحمید، حاج خیرالله و... طایفه‌ها موظف هستند از ابتدای صبح حسینیه و غرفه‌ها را با فرش و موکت و بالش، برای میزبانی از عزاداران امام حسین(ع) آماده کنند.

کوچه‌های روستا پر می‌شود از سینی‌های بزرگ غذا

با پایان گرفتن عزاداری، نماز جماعت برپا می‌شود. مسئول نماز جماعت هم از میهمانان هستند. بعد از نماز، فرش‌های مسجد و حسینیه جمع خواهد شد.

حالا نوبت آن است تا میزبان‌ها غذاهای نذری را به روی سر گذاشته و دسته دسته چاووشی‌خوان و صلوات‌گو، به سمت حسینیه بیایند. تمام کوچه‌های روستا پر می‌شود از کسانی که سینی‌های بزرگ غذا بر سر دارند. همه روستا می‌دانند چه زمانی به صورت هماهنگ باید به سمت حسینیه حرکت کنند.

عده‌ای هم در خانه‌هایشان میزبان عزاداران هستند، و عده‌ای در معابر. توزیع غذا گاهی تا دو ساعت هم طول می‌کشد؛ آن‌قدر که همه عزاداران پذیرایی بشوند و کسی گرسنه از آیین عزا، باز نگردد.

پس از توزیع غذا و اطعام عزاداران حسینی یک ساعتی استراحت خواهند کرد و پس از آن مراسم تعزیه خوانی و شبیه‌خوانی و مداحی آغاز می‌شود. روز تاسوعا تعزیه حضرت قمربنی هاشم(ع) و روز عاشورا تعزیه امام حسین(ع) خوانده می‌شود. هردو مراسم در هر دو روز شبیه هم با همان نظم و ترتیب برپا می‌شود تا فرقی میان مراسم دو روستا نباشد.  مجلس تعزیه و عزاداری که تمام شد مراسم خداحافظی برپا خواهد شد. دسته میهمان خطاب به میزبانان سخاوتمند خود می‌خوانند:

ای اهل عزا خدانگهدار

اجر همه با حیدر کرار

و یکی از بزرگ‌ترین مراسم خیابان‌ غذا، به این صورت به پایان می‌رسد.
 

خبرنگار: سلمان ساوجی
عکاس: مرتضی صالحی